Rapport: Verleden met Toekomst: De kunst van het beheren van kerkgebouwen in veranderende tijden
Het rapport onderzoekt de uitdagingen en kansen rondom het beheer en behoud van kerkgebouwen in Nederland. Door ontkerkelijking en demografische verschuivingen verliezen steeds meer kerkgebouwen hun religieuze functie. Tegelijkertijd worden bestaande beheer/ verdienmodellen, zoals de eigendoms- en beheerstichtingen, steeds zwaarder belast door stijgende energiekosten, toenemende onderhoudseisen en beperkte financiële middelen.
Zonder innovatieve strategieën en aanpassingen blijven duurzame oplossingen vaak buiten bereik. De vergrijzing en het afnemen van vrijwilligers vormen bovendien een bedreiging voor de continuïteit van deze modellen.
De landelijke infrastructuur voor behoud bestaat uit een breed netwerk van organisaties, maar versnippering in verantwoordelijkheden en middelen belemmert een effectieve aanpak. Het rapport pleit daarom voor het beter combineren van budgetten vanuit domeinen zoals erfgoed, cultuur en sociaal beleid. Dit kan bijdragen aan een integrale strategie, waarin behoud en herbestemming worden gekoppeld aan maatschappelijke opgaven, zoals het versterken van gemeenschapsfuncties.
Vier aanbevelingen
Hybride gebruik, waarbij kerkgebouwen zowel religieuze als seculiere functies hebben, biedt kansen. Creatieve herbestemmingen kunnen inspelen op lokale behoeften, maar brengen risico’s met zich mee, zoals het verlies van unieke religieuze elementen of de samenhang van interieurs. Het behoud van vrijwilligers, essentieel voor onderhoud en kennisoverdracht, verdient daarom prioriteit.
Het rapport stelt verschillende aanbevelingen voor:
- Versterking van ondersteuning voor kerkelijke eigenaren, zodat zij gebouwen langer in eigen beheer kunnen houden.
- Gefaseerde overgangen naar nieuwe beheerders, om eigendoms- en gebruikswisselingen soepeler te laten verlopen.
- Het stimuleren van pilotprojecten, waarin innovatieve samenwerkingsvormen worden getest en geoptimaliseerd.
- Het opzetten van financiële vangnetten om grote, risicovolle projecten mogelijk te maken.
Deze aanpak vereist een actieve inzet van overheden en betrokken organisaties. Door samen te werken en innovatieve, duurzame beheermodellen te ontwikkelen, kan religieus erfgoed behouden blijven en een nieuwe maatschappelijke rol vervullen die aansluit bij de behoeften van de samenleving.