Rotterdamse kerkenaanpak leidt tot pilot
Klimaat staat op nummer 1 bij de formatie van een nieuw kabinet. Dit onderwerp, en daarmee verduurzaming, staat ook hoog op de agenda van menig kerkgenootschap. Het begrip duurzaamheid kan daarbij allerlei vormen aannemen. Binnen de kerken die aangesloten zijn bij Groene Kerken gaat het bijvoorbeeld ook over het inkoopbeleid van thee of koffie en de wijze waarop met vrijwilligers wordt omgegaan. Maar bij verduurzaming gaat het toch heel vaak over energiebesparing en comfort.
In Rotterdam is als uitvloeisel van de kerkenvisie een pilot gestart met de verduurzaming van 10 kerken. De opbrengsten van deze pilot kan al als opmaat dienen voor de andere 148 gebedshuizen die Rotterdam rijk is. Een gesprek met erfgoedambtenaar Floor Vierenhalm en Karien van Velsen van het bisdom Rotterdam.
De aanpak omkeren
De gemeente Rotterdam helpt 158 religieuze gebouwen op weg om te verduurzamen. Dat gebeurt aan de hand van een pilot met tien kerken. Die pilot moet tips en kennis opleveren voor alle andere kerken. Zo hoeft de rest niet het wiel uit te vinden of als een berg op te zien tegen allerlei uitzoekwerk.
‘We hebben als gemeente eerst bijeenkomsten georganiseerd’, vertelt erfgoed ambtenaar Floor Vierenhalm. ‘Kerkbesturen zijn gevraagd wat ze vanuit de overheid nodig hebben voor de instandhouding van hun gebouw. Natuurlijk is er behoefte aan een lagere energierekening, maar de kerken voelen ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om te verduurzamen.’
Dankzij de bijeenkomsten zag de pilot ‘Verduurzaming en Transformatie’ het levenslicht. Tien verschillende kerken,van de oude Laurenskerk tot de naoorlogse Sint-Bavo zijn onder het vergrootglas gelegd. ‘Mijn collega Mieke Weterings van de afdeling duurzaam heid heeft een duurzaamheidsscan geregeld’, vertelt Vierenhalm. ‘Ze heeft adviesbureaus geselecteerd en die hebben onderzoek gedaan bij de tien gebouwen. Bij de kerken bleken veel vragen te leven over mogelijke ingrepen.
‘Wat is de termijn van terugverdienen? Wat zijn de lokale plannen voor energie - - transitie? Mogen er zonnepanelen op een Rijksmonument? Door al die vragen zijn we onze aanpak vanuit de gemeente gaan omdraaien. Wij zoeken nu alvast zelf van alles voor de kerken uit. Zo zijn Mieke en ik naar de Welstandscommissie gegaan om te vragen wat wel en niet mag. Uiteindelijk maken we een toolkit. Daarin staan dan de stappen voor het verduurzamen van een kerkgebouw.’
De gemene deler
Karien van Velsen van het Bisdom Rotterdam is eigenlijk al een soort duurzaamheidsambassadeur. Als coördinator Bisschoppelijk Adviesbureau Bouwzaken heeft ze zo’n twintig kerkgebouwen onder haar hoede in de stad. Drie ervan doen mee met de pilot. ‘De grootste uitdaging voor de Katholieke Kerk is dat wij veel monumenten hebben’, legt Van Velsen uit. ‘En de monumentale waarde van een kerkgebouw willen we respecteren. We kunnen bijvoorbeeld niet aan de binnenzijde gaan isoleren, want dan ben je je schilderingen kwijt.’
De energiescans waren zeker welkom. Van Velsen, zelf architect, ontdekte dat het ene bureau het andere niet is. ‘Bij een van de pilotgebouwen hadden we verwacht dat het bureau meer zou meedenken met verduurzamen tijdens het plegen van groot onderhoud dat daar speelt. Ook zijn er onderwerpen die bij meer kerkgebouwen spelen, bijvoorbeeld het isoleren van een gewelf. Hoe doe je dat? Daarom zijn adviezen met een gemene deler heel welkom.’
Het Bisdom gaat waarschijnlijk als eerste de verlichting aanpakken. Van Velsen: ‘De overstap op ledverlichting gaat veel schelen op de energierekeningen.’
Tips
De pilot duurt nog anderhalf jaar. Floor Vierenhalm heeft zeker al tips voor andere gemeenten. Zoals de tip om goed communicerende adviesbureaus te zoeken. ‘De gouden combinatie is een bureau dat een technisch goed rapport maakt en dat vervolgens goed kan uitleggen.’ Een andere belangrijke tip: betrek alle afdelingen die je erbij kunt betrekken.
Dit artikel verscheen eerder in het magazine Met Hart en Ziel: De kerk gisteren,
vandaag & morgen